Vergi mevzuatında önemli bir yeri olan arızi kazanç kavramı, süreklilik arz etmeyen ve istisnai şekilde elde edilen gelirleri tanımlar. Ancak her kazanç arızi kabul edilmez. Bu noktada, hangi kazançlar arızi kazanç değildir sorusu hem mükellefler hem de vergi yükümlülüğü olan bireyler için dikkatle değerlendirilmelidir. Bu yazımızda, arızi kazanç kapsamına girmeyen gelir türlerini detaylı biçimde açıklıyor ve gelir vergisi uygulamaları açısından nasıl değerlendirildiklerini inceliyoruz.
Arızi Kazanç Kapsamına Girmeyen Kazançlar Nelerdir?
Arızi kazanç kapsamına girmeyen kazançlar, süreklilik gösteren ya da belli bir organizasyon içinde yürütülen faaliyetlerden elde edilen kazançlardır. Bu tür gelirler, gelir vergisi kanunu çerçevesinde ticari, zirai, serbest meslek ya da ücret geliri olarak değerlendirilir.
Süreklilik Arz Eden Ticari Faaliyetlerden Elde Edilen Kazançlar
Bir kişinin düzenli olarak mal veya hizmet alım satımı yapması, bu faaliyetin artık ticari kazanç olarak değerlendirilmesini sağlar.
Hangi Faaliyetler Ticari Kazanç Sayılır?
Vergi mevzuatına göre ticari kazançlar süreklilik taşıyan ve organize biçimde yürütülen işlemler sonucu elde edilen gelirlerdir.
Gayrimenkul Alım Satımı
Sıklıkla yapılan gayrimenkul alım satımı işlemleri arızi kazanç değil ticari kazanç sayılır ve bu işlemler gelir vergisine tabidir.
Menkul Kıymet Alım Satımı
Borsa veya benzeri piyasalarda sürekli olarak menkul kıymet alım satımı yapan kişiler arızi değil, ticari kazanç elde etmiş sayılır.
Ücret Gelirleri Arızi Sayılır mı?
Hayır, bir hizmet karşılığında süreklilik taşıyan biçimde elde edilen gelirler ücret geliri olarak tanımlanır ve arızi kazanç kapsamında değerlendirilmez.
Bordrolu Çalışan Gelirleri
Bir işverene bağlı olarak çalışıp maaş alan kişilerin gelirleri ücret olarak kabul edilir ve vergiye tabidir, arızi sayılmaz.
Serbest Meslek Kazançları Arızi Değildir
Serbest meslek faaliyetlerinden doğan kazançlar, kişisel emek ve uzmanlığa dayandığı için süreklilik arz etmese bile gelir vergisine tabi tutulur.
Danışmanlık Hizmetlerinden Elde Edilen Gelir
Uzmanlık gerektiren alanlarda verilen danışmanlık, eğitim gibi hizmetler arızi sayılmaz çünkü bu gelirler serbest meslek kazancı kapsamında değerlendirilir.
Zirai Kazançlar da Arızi Olarak Değerlendirilmez
Tarım, hayvancılık gibi doğal üretim süreçlerine dayalı faaliyetlerden elde edilen kazançlar da arızi sayılmaz çünkü bu kazançlar düzenli üretim ve satış süreci içerir.
Ürün Satışından Elde Edilen Gelir
Çiftçilerin yıldan yıla düzenli olarak ürün yetiştirip satması zirai kazançtır ve arızi kazanç kapsamında değerlendirilmez.
Diğer Gelir Unsurları Nelerdir?
Kira gelirleri, faiz gelirleri, temettü kazançları gibi gelir unsurları da süreklilik taşıdığı veya mevzuat gereği ayrı bir gelir türü olarak tanımlandığı için arızi kazanç değildir.
Kira Gelirleri
Bir taşınmazdan düzenli kira elde edilmesi durumunda bu gelir gayrimenkul sermaye iradı olarak tanımlanır ve arızi kazanç kapsamına girmez.
Faiz ve Temettü Gelirleri
Bankalardan veya hisse senetlerinden elde edilen düzenli faiz ve kâr payları da arızi kazanç sayılmayıp sermaye gelirleri olarak vergilendirilir.
Değer Artış Kazançları Ne Zaman Arızi Sayılmaz?
Bazı durumlarda değer artış kazançları da arızi sayılmaz. Özellikle, bir malın alış-satış işleminin süreklilik göstermesi bu duruma örnektir.
Hisse Senedi Alım Satımı
Hisse senedi alım satım işlemleri belli bir düzen içinde yapılıyorsa bu kazançlar değer artış kazancı değil, ticari kazanç olarak sınıflandırılır.
Arızi Kazanç Olmayan Durumlar Nelerdir?
Kanunda yer alan bazı durumlar doğrudan arızi kazanç dışı olarak tanımlanmıştır. Bunlar daha çok düzenli, organize ve süreklilik içeren kazançlardır.
Organizasyon ve İş Yeri Açma Faaliyetleri
Bir organizasyon kurarak gelir elde eden veya iş yeri açarak hizmet sunan kişiler arızi değil, ticari kazanç sağlamış kabul edilir.
Sıkça Sorulan Sorular
Aşağıda “Hangi Kazançlar Arızi Kazanç Değildir?” ile ilgili sıkça sorulan sorular ve yanıtları yer almaktadır:
Arızi kazanç ile ticari kazanç arasındaki fark nedir?
Arızi kazanç, sürekli olmayan ve istisnai durumlarda elde edilen gelirleri ifade ederken, ticari kazanç ise düzenli, planlı ve sürekli şekilde yapılan faaliyetlerden elde edilen gelirleri ifade eder.
Kira gelirleri arızi kazanç sayılır mı?
Hayır, kira gelirleri düzenli şekilde elde edildiğinden gayrimenkul sermaye iradı olarak değerlendirilir ve arızi kazanç kapsamında sayılmaz.
Hobi amaçlı yapılan satışlar arızi kazanç mıdır?
Eğer satış faaliyeti aralıklı ve düşük miktarda gerçekleşiyorsa arızi kazanç olabilir, ancak sık ve düzenli satışlar ticari kazanç olarak değerlendirilir.
Danışmanlık hizmeti veriyorum, arızi mi?
Hayır, uzmanlığa dayalı olarak verilen danışmanlık hizmetleri serbest meslek kazancı olarak değerlendirilir ve arızi sayılmaz.
Bir defalık ürün satışı yaptım, vergi öder miyim?
Eğer bu satış tek seferlik ve planlı bir ticari faaliyet içermiyorsa arızi kazanç olabilir. Ancak tekrar eden satışlar ticari kazanç kapsamında değerlendirilir.
Faiz gelirleri arızi kazanç mıdır?
Hayır, faiz gelirleri düzenli elde edilen kazançlar olduğu için sermaye iradı olarak vergilendirilir ve arızi kazanç kapsamına girmez.
Gayrimenkul alım satımı yapıyorum, arızi mi olur?
Sık aralıklarla ve kar amacı güderek yapılan gayrimenkul alım satımları ticari faaliyet olarak kabul edilir, dolayısıyla arızi kazanç sayılmaz.
Hisse senedi alım satımı arızi kazanç mı?
Eğer bu faaliyet düzenli yapılmakta ve kar amacı güdüyorsa ticari kazanç sayılır. Arızi sayılabilmesi için bu işlemlerin tek seferlik ve istisnai olması gerekir.
